Αποδοχή χρήσης τεχνικών cookies       - Σχετική Νομοθεσία -

Ερμενί Βάρτο

Του Ρου­πέν Μελ­κο­νιάν

Μετάφραση: Ναζίκ Τζαμουζιάν

 

Η γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων δεν ή­ταν μό­νο η αι­τί­α α­φα­νι­σμού 1.500.000 Αρ­με­νί­ων και βί­αιου ε­ξι­σλα­μι­σμού χι­λιά­δων άλ­λων, αλ­λά υ­πήρ­ξε και η αι­τί­α πολ­λών προσω­πι­κών και οι­κο­γε­νεια­κών τρα­γω­διών. Το έν­στι­κτο της ε­πι­βί­ω­σης και της αυ­το­συ­ντή­ρη­σης ώ­θη­σαν τους Αρ­με­νίους να κά­νουν α­πί­στευ­τα βή­μα­τα. Ένα από τα α­να­ρίθ­μη­τα πα­ρα­δεί­γμα­τα εί­ναι η ι­στο­ρί­α μιας αρ­με­νι­κής οι­κο­γέ­νειας που ο­νο­μα­ζό­ταν «Βάρ­το Ερ­με­νί». Η οι­κο­γέ­νεια αυ­τή κα­τά­φε­ρε να ε­πι­βιώ­σει μέ­σα σε ε­ξαι­ρε­τι­κά α­ντί­ξο­ες συν­θή­κες και α­κό­μη και η ύ­παρ­ξή της α­γνο­ού­νταν για δε­κα­ε­τί­ες.

Κα­τά τη διάρ­κεια της γε­νο­κτο­νί­ας, ε­ξο­ρί­στη­κε η φυ­λή «Βάρ­το» που κα­τοι­κούσε στην ε­παρ­χί­α Jizre και ή­ταν μια φυ­λή πο­λυ­πλη­θής και πλού­σια. Κα­θώς δέ­χτη­καν ε­πί­θε­ση καθ’ ο­δόν, πέ­ντε α­πό τις οι­κο­γέ­νειες της φυ­λής διέ­φυ­γαν και βρή­καν κα­τα­φύ­γιο στο ό­ρος Judi. Μια α­πό τις οι­κο­γέ­νειες αυ­τές ο­νο­μα­ζό­ταν «Μά­λα Βάρ­το», δη­λα­δή το σπί­τι του Βάρ­το. Ζού­σαν στο βου­νό για 25 χρό­νια πε­ρί­που, α­πο­μο­νω­μέ­νοι α­πό τον έ­ξω κό­σμο, ε­κεί­νη την πε­ρί­ο­δο. Α­γνο­ού­σαν α­κό­μη και το γε­γο­νός ό­τι εί­χε κα­ταρ­ρεύ­σει η Ο­θω­μα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρί­α και εί­χε ι­δρυ­θεί η Δη­μο­κρα­τί­α της Τουρ­κί­ας. Η φυ­λή α­σχο­λού­νταν με την κτη­νο­τρο­φί­α και πλή­θαι­νε χά­ρη στους γά­μους που γί­νο­νταν α­νά­με­σα στα μέ­λη της φυ­λής.

Η φυ­λή Βάρ­το υ­ιο­θέ­τη­σε στα­δια­κά τον κουρ­δι­κό τρό­πο ζω­ής, φο­ρώ­ντας κουρ­δικές πα­ρα­δο­σια­κές εν­δυ­μα­σί­ες και μι­λώ­ντας κουρ­δι­κά, ό­ντας ό­μως συγ­χρό­νως μια κλει­στή κοι­νω­νί­α, που ε­πέ­τρε­πε για πα­ρά­δειγ­μα στα μέ­λη της να πα­ντρεύ­ο­νται μό­νο μέ­λη της ί­διας φυ­λής. Εί­ναι α­ξιο­ση­μεί­ω­το ό­τι ή­ταν ι­διαί­τε­ρα θρή­σκοι και δια­τη­ρού­σαν τις χρι­στια­νι­κές πα­ρα­δό­σεις με κά­θε δυ­να­τό τρόπο. Ε­νώ οι Αρ­μέ­νιοι της φυ­λής Βάρ­το ή­ξε­ραν μό­νο με­ρι­κές λέ­ξεις στ’ αρ­μενι­κά (α­κό­μη και τις προ­σευ­χές τους τις έ­λε­γαν στα κουρ­δι­κά), ε­ντού­τοις προσκα­λού­σαν ασ­σύ­ριους ή νε­στο­ρια­νούς ιε­ρείς για να τε­λέ­σουν τις χρι­στια­νικές τε­λε­τές των γά­μων τους. Οι κουρ­δό­φω­νοι αυ­τοί Αρ­μέ­νιοι, που έ­ζη­σαν για δε­κά­δες χρό­νια στα βου­νά κι α­νά­με­σα σε Κούρ­δους, δια­τή­ρη­σαν την ε­θνι­κή τους συ­νεί­δη­ση και γνώ­ρι­ζαν κα­λά ό­τι διέ­φε­ραν α­πό τους Κούρ­δους α­νά­με­σα στους ο­ποί­ους ζού­σαν.΄Ε­να δείγ­μα της ε­πί­γνω­σης της δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τάς τους εί­ναι το γε­γο­νός ό­τι ε­πι­σκέ­πτο­νταν τη χρι­στια­νι­κή εκ­κλη­σί­α του γει­τονι­κού χω­ριού Χα­σά­να, κα­θώς κι ό­τι έ­θα­βαν τους νε­κρούς τους στο κοι­μη­τή­ριο του ί­διου χω­ριού.

Εί­χαν ή­δη πε­ρά­σει τρεις δε­κα­ε­τί­ες α­πό τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρμενίων, ό­ταν τα μέλη της φυ­λής τόλ­μη­σαν να κα­τέ­βουν από το βου­νό, για να δια­πι­στώ­σουν ό­τι η γη τους εί­χε κα­τα­κτη­θεί α­πό Κούρ­δους.

Δε­κα­ε­τί­ες αρ­γό­τε­ρα, το γε­γο­νός της ύ­παρ­ξης της φυ­λής Βάρ­το έ­γι­νε γνω­στό στην αρ­με­νι­κή κοι­νό­τη­τα της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης κι έ­νας ιε­ρέ­ας, ο Χρά­ντ Γκιου­ζε­λιάν, ε­πι­σκέ­φτη­κε τον αρ­χη­γό της φυ­λής τον Σι­για­μέ­ντ Γιαγ­πα­σάν. Ήταν η πρώ­τη φο­ρά, όπου ε­πι­ζώ­ντες Αρ­μέ­νιοι συ­νά­ντη­σαν αρ­μέ­νιο κλη­ρι­κό και με­τά την ε­πί­σκε­ψη αυ­τή έ­μα­θαν ό­τι υ­πήρ­χαν κι άλ­λοι χρι­στια­νοί Αρ­μέ­νιοι που ζού­σαν στην Τουρ­κί­α. Ο ιε­ρέ­ας πρό­τει­νε στον αρ­χη­γό να στεί­λει τα παιδιά της φυ­λής στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη για να λά­βουν ε­κεί αρ­με­νο-χρι­στια­νική εκ­παί­δευ­ση. Ο Σι­για­μέ­ντ εί­χε 13 παι­διά και με­τά το θά­να­το της συ­ζύ­γου του Τε­λάλ, εί­χαν α­νά­γκη σω­στής φρο­ντί­δας. Ε­ξάλ­λου, οι άν­θρω­ποι της φυ­λής ή­ταν ε­ξαι­ρε­τι­κά θρή­σκοι και συ­χνά έ­δι­ναν στα παι­διά τους ο­νό­μα­τα α­πό την Α­γία Γρα­φή. Έ­τσι η πρό­τα­ση ε­νός αρ­μέ­νιου κλη­ρι­κού έ­γι­νε δε­κτή με ευ­χα­ρί­στη­ση. Ο αρ­χη­γός της φυ­λής, ο Γιαγ­πα­σάν, έ­δω­σε το κα­λό πα­ρά­δειγ­μα στέλ­νο­ντας την εν­νιά­χρο­νη κό­ρη του Ρα­κέλ στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη. Το πα­ρά­δειγ­μά του ακο­λού­θη­σαν κι άλ­λα μέ­λη της φυ­λής κι έ­τσι πε­ρί­που 25 κουρ­δό­φω­να παι­διά στάλθη­καν στο αρ­με­νι­κό ορ­φα­νο­τρο­φεί­ο της Τούζ­λα.

Η κό­ρη του αρ­χη­γού της φυ­λής, Σι­γιγ­μέν Γιαγ­πα­σάν, που πή­γε στην Κων­στα­ντινού­πο­λη για να μά­θει τη μη­τρι­κή της γλώσ­σα και να ε­πι­στρέ­ψει στις ρί­ζες της, έ­γι­νε αρ­γό­τε­ρα η σύ­ζυ­γος του Χρά­ντ Ντιν­κ, Ρα­κέλ Ντιν­κ.

Στο ορ­φα­νο­τρο­φεί­ο, στα παι­διά της φυ­λής δί­νε­ται γε­νι­κή παι­δεί­α, ό­μως στην αρ­χή δη­μιουρ­γεί­ται μια α­τμό­σφαι­ρα α­πο­ξέ­νω­σης και ψυ­χρό­τη­τας α­νά­με­σα σ’ αυ­τά και τ’ άλ­λα αρ­με­νό­που­λα του ορ­φα­νο­τρο­φεί­ου, που ό­πως είναι φυ­σικό ο­φείλε­ται στις πο­λι­τι­στι­κές δια­φο­ρές του πε­ρι­βάλ­λο­ντος στο οποίο ζού­σαν. Ό­ταν ο­λο­κλη­ρώ­νουν την εκ­παί­δευ­ση τους στο ορ­φα­νο­τρο­φεί­ο, τα 25 παι­διά της φυ­λής Βάρ­το δεν ε­πι­θυ­μούν να ε­πι­στρέ­ψουν στο χω­ριό. Τό­τε η φυ­λή με ε­πι­κεφα­λής τον Σι­για­μέ­ντ, α­πο­φα­σί­ζει να ε­γκα­τα­στα­θεί στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη. Είναι πο­λύ πι­θα­νό, στην α­πό­φα­σή τους αυ­τή, ση­μα­ντι­κό ρό­λο να έ­παι­ξαν οι διαρκείς συ­γκρού­σεις τους με τους Κούρ­δους που εί­χαν κα­τα­λά­βει τη γη τους, καθώς και οι δυ­σμε­νείς πλέ­ον συν­θή­κες για τη δια­φύ­λα­ξη της ε­θνι­κής και θρησκευ­τι­κής τους ταυ­τό­τη­τας. Έ­τσι το 1978 η φυ­λή Βάρ­το, α­πο­τε­λού­με­νη α­πό 500 μέλη, με­τα­κο­μί­ζει στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη. Η αρ­με­νι­κή κοι­νό­τη­τα τους στη­ρί­ζει με κά­θε δυ­να­τό τρό­πο. Με προ­σπά­θειες του πα­τριαρ­χεί­ου κι ε­πι­χει­ρη­μα­τιών βρί­σκουν δου­λειές σε δια­φο­ρε­τι­κούς το­μείς. Εί­ναι πά­ντως α­ξιο­ση­μεί­ω­το, ό­τι α­κό­μη και στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη τα μέ­λη της φυ­λής δεν αλ­λά­ζουν τις πα­ρα­δό­σεις τους, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης κι αυ­τής να πα­ντρεύ­ο­νται με­τα­ξύ τους. Έ­τσι, ό­ταν ο Χράντ Ντινκ εκ­φρά­ζει την ε­πι­θυ­μί­α να πα­ντρευ­τεί τη Ρα­κέλ, την ο­ποί­α εί­χε γνω­ρί­σει στο ορ­φα­νο­τρο­φεί­ο, οι νέ­οι της φυ­λής τον α­πει­λούν κι α­παι­τούν να πα­ραι­τη­θεί α­πό αυ­τή τη σκέ­ψη. Το θέ­μα διευ­θε­τεί­ται μό­νο με­τά την υ­ψη­λή πα­ρέμ­βα­ση του τό­τε πα­τριάρ­χη των Αρ­με­νί­ων, Σνορ­κ Καλ­στιάν. Ζη­τά ο ί­διος το χέ­ρι της Ρα­κέλ και ο θρη­σκευό­με­νος πα­τέ­ρας δεν μπο­ρεί να πει ό­χι στον υ­ψη­λό­βαθ­μο κλη­ρι­κό.

Στις αρ­χές της δε­κα­ε­τί­ας του 1980 γί­νε­ται πο­λύ έ­ντο­νη στην Τουρ­κί­α η α­τμό­σφαι­ρα βί­ας κι ε­χθρό­τη­τας ε­να­ντί­ον ε­θνι­κών και θρη­σκευ­τι­κών μειο­νο­τή­των και ι­διαί­τε­ρα ε­να­ντί­ον των Αρ­με­νί­ων, λό­γω των δρα­στη­ριο­τή­των της ορ­γά­νωσης Α­ΣΑ­ΛΑ. Η λέ­ξη Αρ­μέ­νιος θε­ω­ρεί­ται βλα­στή­μια, οι Αρ­μέ­νιοι θε­ω­ρού­νται προ­δό­τες, οι αρ­με­νι­κές εκ­κλη­σί­ες δέ­χο­νται ε­πι­θέ­σεις, ε­νώ το­πο­θε­τού­νται βόμ­βες σε αρ­με­νι­κά σχο­λεί­α. Μέ­ρα με την η­μέ­ρα οι διώ­ξεις γί­νο­νται ο­λοέ­να πιο δυ­σβά­στα­χτες, α­να­γκά­ζο­ντας τους ε­πι­ζώ­ντες της φυ­λής Βάρ­το, αλ­λά και πολ­λούς άλ­λους Αρ­με­νί­ους να σκέ­πτο­νται το ζή­τη­μα της ε­πι­βί­ω­σης και πά­λι. Κά­ποια α­πό τα μέ­λη της φυ­λής πα­λιν­νο­στούν στη Σο­βιε­τι­κή Αρ­με­νί­α, ε­κεί όμως α­ντί για δου­λειά τους δί­νε­ται γη. Αλ­λά, οι α­στοί πλέ­ον Αρ­μέ­νιοι, δεν ε­πιθυ­μούν να ξα­να­σχο­λη­θούν με τη γε­ωρ­γί­α. Τε­λι­κά, ο αρ­χη­γός της φυ­λής Σι­για­μέντ Γιαγ­πα­σάν, παίρ­νει την α­πό­φα­ση να με­τα­να­στεύ­σουν στο Βέλ­γιο και η α­πόφα­ση του αρ­χη­γού εί­ναι υ­πο­χρε­ω­τι­κή για ό­λους. Όλη η φυ­λή με­τα­να­στεύ­ει στο Βέλ­γιο και σή­με­ρα μό­νο η Ρα­κέλ Ντιν­κ ζει στην Τουρ­κί­α, ως εκ­πρό­σω­πος της φυ­λής.

Στο Βέλ­γιο οι Αρ­μέ­νιοι της φυ­λής Βάρ­το α­σχο­λού­νται με τη ρα­πτι­κή, το στεγνό κα­θά­ρι­σμα, την κα­τα­σκευ­ή γού­νας και κα­τοι­κούν στην ί­δια πε­ριο­χή. Εί­ναι εν­δια­φέ­ρον ό­τι α­κό­μη και στην Ευ­ρώ­πη έ­χουν δια­τη­ρή­σει τις φυ­λε­τι­κές τους συ­νή­θειες, ει­δι­κά τις εν­δο­γα­μί­ες. Ν’ α­να­φέ­ρου­με, ε­πί­σης, ό­τι η χή­ρα του Χρά­ντ Ντιν­κ κρα­τά­ει α­κό­μη ε­πα­φή με μέ­λη της φυ­λής. Για πα­ρά­δειγ­μα ή­ταν παρού­σα στους γά­μους ό­λων των α­δελ­φών της στο Βέλ­γιο, ε­νώ ε­πι­σκέ­πτε­ται και το τά­φο της μη­τέ­ρας της στη Jizre. Για την κα­τα­γω­γή της, η Ρα­κέλ Ντιν­κ μί­λη­σε και στη δί­κη για τη δο­λο­φο­νί­α του συ­ζύ­γου της, Χρά­ντ Ντι­νκ, ό­ταν α­πευ­θυ­νό­με­νη προς το δι­κα­στή κι ό­λους τους πα­ρευ­ρι­σκο­μέ­νους είπε: «Η ι­στο­ρί­α μου αρ­χί­ζει με τους ε­πι­ζήσα­ντες του 1915 - τη φυ­λή Ερ­με­νί Βάρ­το. Γεν­νή­θη­κα το 1959 στο χω­ριό Shrnakin, το οποίο τώ­ρα ο­νο­μά­ζε­ται Yolaghz, στη φυ­λή Βάρ­το. Το ό­νο­μα Βάρ­το προ­έρ­χεται α­πό τον παπ­πού του πα­τέ­ρα μου, Βαρ­τάν».

Πα­ρου­σιά­ζει εν­δια­φέ­ρον το γε­γο­νός ό­τι για πολ­λά χρό­νια η φυ­λή Βάρ­το α­γωνί­ζε­ται ε­νά­ντια στους Κούρ­δους που εί­χαν κα­τα­λά­βει τη γη τους και η υ­πό­θεση δεν έ­χει κλεί­σει νο­μι­κά. Η Ρα­κέλ Ντιν­κ α­να­φέ­ρει, ότι πριν ξεψυχήσει ο πα­τέρας της, ο αρ­χη­γός της φυ­λής, απαίτησε α­πό τα παι­διά του να συ­νε­χί­σουν να διεκδι­κούν την ε­πι­στρο­φή της γης τους.

Εί­ναι λυ­πη­ρό, αλ­λά συγ­χρό­νως εν­δια­φέ­ρον, ότι έ­να έ­θνος ό­πως οι Αρ­μέ­νιοι, με τό­σο α­να­πτυγ­μέ­νη κουλ­τού­ρα και πο­λι­τι­σμό τό­σων αιώ­νων υ­ιο­θέ­τη­σαν τις συ­νή­θειες και τη γλώσ­σα των Κούρ­δων, ε­νός λα­ού με α­σύ­γκρι­τα χα­μη­λό­τε­ρου ε­πι­πέ­δου κουλ­τού­ρα. Το φαι­νό­με­νο αυ­τό εκ­δη­λώ­νε­ται και στον τρό­πο ζω­ής της αρ­με­νι­κής φυ­λής Βάρ­το. Μια πο­λύ εν­δια­φέ­ρου­σα γνώ­μη πά­νω σ’ αυ­τό το ζήτη­μα ε­ξέ­φρα­σε πρό­σφα­τα έ­νας α­να­το­λι­στής, ο κα­θη­γη­τής Καρ­νίκ Α­σα­τριάν. Σύμφω­να με τον κα­θη­γη­τή «ό­ταν έ­να νέ­ο έ­θνος, α­νε­ξάρ­τη­τα α­πό το πο­λι­τι­στι­κό του ε­πί­πε­δο, α­πο­κτά στρα­τιω­τι­κή ση­μα­σί­α, τό­τε ο τρό­πος ζω­ής του ε­πι­κρα­τεί και οι κά­τοι­κοι της πε­ριο­χής εν­σω­μα­τώ­νο­νται στο νέ­ο στοι­χεί­ο». Με άλ­λα λό­για, μπο­ρού­με να υ­πο­θέ­σου­με ό­τι στο κα­τάλ­λη­λο πε­ρι­βάλ­λον η γλώσ­σα και ο τρό­πος ζω­ής ε­νός πο­λε­μι­στή γί­νο­νται α­ντι­κεί­με­νο μί­μη­σης α­πό τους υ­πό­λοι­πους λα­ούς.

Τε­λι­κά, ό­χι μό­νο η ύ­παρ­ξη της φυ­λής Βάρ­το αλ­λά και η δια­τή­ρη­ση της ε­θνι­κής και θρη­σκευ­τι­κής της συ­νεί­δη­σης, μας κά­νει ν’ α­να­λο­γι­στού­με τη ση­μα­σί­α του πε­ρι­βάλ­λο­ντος στο θέ­μα της α­φο­μοί­ω­σης των Αρ­με­νί­ων.

Αν η Ρα­κέλ Γιαγ­πα­σάν εί­χε πα­ρα­μεί­νει στο κουρ­δι­κό πε­ρι­βάλ­λον, θα ή­ταν στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση μια κουρ­δό­φω­νη Αρ­μέ­νια, η οποία θα έ­φε­ρε, ε­πί­σης, στοι­χεί­α της κουρ­δι­κής κουλ­τού­ρας και του τρό­που ζω­ής, κι αυ­τό χά­ρη στην κλει­στή κοι­νω­νί­α στην ο­ποί­α ζού­σε. Με την ε­πιρ­ρο­ή του αρ­με­νι­κού πε­ρι­βάλ­λο­ντος, κα­τά­φε­ρε να ε­πι­στρέ­ψει στις ρί­ζες της.

Follow Us   ArmenianGenocide100.gr on Facebook Facebook   ArmenianGenocide100.gr on YouTube Youtube