Αποδοχή χρήσης τεχνικών cookies       - Σχετική Νομοθεσία -

Σιαμαντό | Αντόμ Γιαρτζανιάν 1878-1915

Της Αζνίβ Γεραμιάν

Η Γενοκτονία των Αρμενίων εκ μέρους της Τουρκίας με 1.500.000 αθώα θύματα, διεκδικεί την παγκόσμια πρωτιά της σύλληψης και της εκτέλεσης αυτής της θηριωδίας, διεκδικεί την παγκόσμια πρωτιά ως υπόδειγμα για τη συνέχιση γενοκτονιών εις βάρος των Ποντίων, των σφαγών των Κυπρίων, των Βουλγάρων και των Κούρδων από τον ίδιο θύτη και για τη γενοκτονία των Εβραίων από τον Χίτλερ. Εμείς οι οποίοι έχουμε χρέος να θυμόμαστε και να αγωνιζόμαστε για τη δικαίωση των προγόνων μας σήμερα τιμούμε τα 90 χρόνια από το Θάνατο του κορυφαίου Αρμένιου ποιητή Σιαμαντό, ο οποίος υπήρξε ένα από τα αναρίθμητα θύματα του πνευματικού κόσμου των Αρμενίων. Είναι αυτός που καθιερώθηκε ως ο ποιητής της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους.

Σιαμαντό (Αντόμ Γιαρτζανιάν)

Ο Αντόμ Γιαρτζανιάν γεννήθηκε το 1878 στο Αγκίν και εμφανίστηκε στο λογοτεχνικό στίβο με το ψευδώνυμο Σιαμαντό.
Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην εξαίσια φύση του χωριού του στις όχθες του Ευφράτη, η οποία σημάδεψε τη μνήμη και το χαρακτήρα του ποιητή. Μετοίκισε με την οικογένειά του στην Κωνσταντινούπολη το 1892. Εκεί φοίτησε αρχικά στη σχολή Σιρατζανιάν και αργότερα στη σχολή Μπερμπεριάν, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, καθώς τα γεγονότα του 1896 εις βάρος των Αρμενίων από τους Τούρκους άρχισαν να παίρνουν διαστάσεις. Έφυγε από την Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο.
Το 1897 πήγε στη Γενεύη και προσχώρησε στο κόμμα της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας (ΑΕΟ). Στη συνέχεια πήγε στο Παρίσι για να παρακολουθήσει φιλοσοφία στη Σορβόνη.

Μετά την αποφοίτησή του, επιστρέφει στη Γενεύη και αναλαμβάνει τη φιλολογική στήλη της εφημερίδας «Τροσάκ» (σημαία). Με το φιλοπατριωτικό του πνεύμα, την εύγλωττη ποιητική του γλώσσα, ως υμνητής της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας ενέπνευσε και ευαισθητοποίησε τους συμπατριώτες του.
Ο Σιαμαντό έγινε γνωστός στο λογοτεχνικό χώρο αρκετά νωρίς. Τα εμπνευσμένα τραγούδια του για τη σκλαβωμένη πατρίδα, τα οποία τυπώθηκαν τμηματικά, έγιναν ύμνος διεκδίκησης και εκδίκησης κατά του κατακτητή.

Μέχρι το 1908 παρέμεινε σε διάφορα ευρωπαϊκά κέντρα. Η πολιτιστική και πολιτισμική τους ανάπτυξη επηρέασε, καλλιέργησε, αναβάθμισε και διαμόρφωσε τον τρόπο σκέψης του και το λογοτεχνικό του ταλέντο. Το 1909 αναχώρησε για τις ΗΠΑ με σκοπό να αφυπνίσει πνευματικά τον κόσμο για τον επαναπατρισμό των ομοεθνών του. Πίστευε, όπως και πολλοί άλλοι ομοϊδεάτες του, ότι ήταν η κατάλληλη εποχή για την απελευθέρωση της πατρίδας. Ο ίδιος ήταν βέβαιος για το αποτέλεσμα του εγχειρήματός του και απόλυτα πεπεισμένος ότι η Αρμενία έπρεπε να κατοικείται από Αρμενίους.

Η αρμενική κοινότητα της Αμερικής τον δέχθηκε με μεγάλο ενθουσιασμό, αλλά παρέμεινε αδιάφορη στις προτάσεις του. Αντίθετα του πρότειναν να αναλάβει τη διεύθυνση της εφημερίδας «Χαϊρενίκ» (πατρίδα), την οποία απέρριψε. Το 1911 ο Σιαμαντό επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη, όπου βρίσκεται η αφρόκρεμα του αρμενικού πνεύματος. Συμμετέχει ενεργά στην ισχυρή λογοτεχνική κίνηση που έχει ιδρυθεί εκεί. Στο Ιωβηλαίο των 1500 χρόνων του «Εφευρέτη της Αρμενικής Αλφαβήτου» γράφει το ποίημα «Σουρπ Μεσρόπ» (Άγιος Μεσρόπ). Το 1913 πήγε στην Τιφλίδα για να παραστεί στην κηδεία του Σιμόν Ζαβαριάν(1). Εκεί συνδέθηκε φιλικά με εξέχουσες προσωπικότητες του αρμενικού πνεύματος, όπως τον Τουμανιάν(2), τον Σιρβανζεντέ(3) και άλλους και του δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθεί την Αρμενία και να γνωρίσει το Ετσμιατζίν, το Οσαγκάν, την Ανί κλπ.. Το 1915, στο ζενίθ της πνευματικής, λογοτεχνικής και ποιητικής του ωριμότητας έπεσε θύμα της τουρκικής θηριωδίας μαζί με όλη την πνευματική, πολιτιστική και πολιτική ηγεσία των Αρμενίων της Κωνσταντινούπολης.

Το Ποιητικό Έργο του Σιαμαντό

Πρωτοεμφανίστηκε με την ποιητική συλλογή «Ηρωικά» το 1902. Στη συνέχεια κυκλοφόρησε σε συνέχειες (1905, 1906, 1908) περίπου δέκα ποιητικά βιβλία με τον τίτλο «Αρμενόπουλα» και ακολούθησαν «Οι Πυρσοί της Αγωνίας και της Ελπίδας» (1907), «Τα Ματωμένα Νέα από το Φίλο μου» (1909), αφιερωμένο στην αιματηρή περίοδο 1896-1910 των σφαγών της Κιλικίας, όπου απεικονίζεται θαυμάσια η ψυχή του αρμενικού λαού. Η έκδοση αυτού του βιβλίου έγινε στη διάρκεια του ταξιδιού του στις ΗΠΑ. Το 1954 με τον τίτλο «Ο Ελπιδοφόρος» συγκεντρώθηκε όλο το ποιητικό έργο του Σιαμαντό.

Η Ποίηση του Σιαμαντό

Η φαντασία του Σιαμαντό είναι η πηγή της έμπνευσής του για τη δημιουργία του ποιητικού του έργου. Το αίμα και ο τρόμος συγκλονίζουν και εξάρουν τη φαντασία του ποιητή, χωρίς ο ίδιος να έχει ζήσει παρόμοιες καταστάσεις. Ήταν δεκαοκτώ χρονών όταν έφυγε από την Κωνσταντινούπολη εν’ όψει των επικείμενων γεγονότων εις βάρος των Αρμενίων. Το γεγονός αυτό τον συγκλόνισε, τον ευαισθητοποίησε, εξήρε τον πατριωτισμό του και εμπνεύστηκε από τους εθνικούς ήρωες. Η τραγωδία των ομοεθνών του και οι φρικαλεότητες που υπέστησαν, έλαβαν δυσανάλογες διαστάσεις στη φαντασία του ποιητή. Έτσι η ποίησή του είναι το φυσικό αποτέλεσμα μιας προσωπικότητας που περιέχει θυμό, εξάρσεις, θέρμη και πατριωτισμό. Ο Σιαμαντό είναι ο κυριότερος υμνητής της εθνικής τραγωδίας των Αρμενίων. Η ποίησή του δεν περιορίζεται στον προσωπικό πόνο της ψυχής του, επεκτείνεται στην πατρίδα και σε όλη την ανθρωπότητα. Η ποίησή του μπορεί να περιγραφεί ως επανάσταση, ως ύμνος στην αντίσταση. Κάποιες στιγμές εγκλωβίζεται μέσα σε περιγραφές αντιπαράθεσης, βασανιστικές καταστάσεις και ερειπωμένες εικόνες. Σε όλα αυτά, ο ίδιος συμμετέχει από κάποια απόσταση ακούγοντας τη φωνή τους, αγγίζει την ψυχή τους και συμπάσχει με τις τρομακτικές βαρβαρότητες. Με τη φαντασία του, ακολουθεί τις καταστάσεις με μαγική δύναμη, σπινθηροβολούν τα μάτια του, τον τρελαίνει η θέα του αίματος και όλα αυτά τα μεταφέρει ολοζώντανα στο ποιητικό του έργο.

Παρόλη την εμμεσότητα, η ποίησή του είναι εμπνευσμένη και βαθύτατα ευαισθητοποιημένη, με έκδηλα τα πατριωτικά του αισθήματα. Επικεντρωμένος σε βιώματα συγγενικών του προσώπων, καταγράφει τους πολέμους που έζησαν οι Αρμένιοι στην περίοδο 1890-1915. Τις ευαισθησίες του τις αποδίδει ποιητικά υμνώντας το θάνατο, το πένθος και τα τραγικά γεγονότα, τα οποία ανελλιπώς έρχονται σε αντιπαράθεση με τη δόξα και το πλούσιο ιστορικό παρελθόν του αρμενικού λαού. Παρόλα αυτά επιδέξια χρωματίζει τις εικόνες του, πότε με αλληγορίες και πότε με ρεαλισμό. Κάποιες φορές μετουσιώνει τους ήρωές του με επικό τρόπο, ώστε να ευαισθητοποιεί και να ηλεκτρίζει την ψυχή του αναγνώστη.

Η συγκίνηση, ο ρομαντισμός και ο ποιητικός λόγος είναι τα χαρακτηριστικά της συλλογής «Οι Πυρσοί της Αγωνίας και της Ελπίδας». Συγκλονίζουν οι σπαραξικάρδιες αναφορές στο «Ματωμένα Νέα από το Φίλο μου». Στη συλλογή «Ηρωικά» επιβάλλεται με το ποιητικό του λόγο, αποδίδοντας επιδέξια τις ηρωικές πράξεις ως θεατρικές εικόνες οι οποίες πέρα από την ποιητική έκφραση περιέχουν συμβολισμούς και αλληγορίες. Πυρακτωμένα άτομα περνούν από μπροστά μας εν πομπή πατώντας πάνω σε κηλίδες αίματος. Θρυμματίζουν στιλέτα με τα δόντια τους, λυσσομανούν για τα δίκαιά τους. Στη συνείδησή τους κυριαρχεί το αίσθημα για την κατάκτηση της ελευθερίας που είναι αυτοσκοπός και προκαλούν ανεμίζοντας το λάβαρό της πάνω από τα κεφάλια τους. Περπατούν με αποφασιστικότητα προτάσσοντας τα στήθη τους σε μια σκοτεινιασμένη ανθρωπότητα.

Η δυνατή ποίηση του Σιαμαντό μέσα από τις αιματοβαμμένες εικόνες, ποιητική αδεία, είναι μια σταθερή βάση, απαλλαγμένη από εξάρσεις χωρίς να αιθεροβατεί. Ο λόγος του εξαίρει όλες τις αισθήσεις, αναζωογονεί, ξεχειλίζει από χρώμα και ζωή, απεικονίζει τον τρόμο του αδύναμου.
Μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε «ακραίο», αφού μας δίνει μια εντελώς αντίθετη εικόνα με τα ποιήματά του, «Μια χούφτα Στάχτη» και «Η Πηγή της Πατρίδας» όταν αναφέρεται στη γενέτειρά του. Επίσης σε μια σειρά από τραγούδια είναι έκδηλος ο συναισθηματισμός και η ευαισθησία της ψυχής του όπως το «Θέλω να πεθάνω Τραγουδώντας», «Τα Δάκρυά μου», «Το Όνειρο της Νύφης», «Το Όνειρο της Μάνας» και πολλά άλλα ακόμα τα οποία είναι φορτισμένα από νοσταλγία και τη φλόγα της πατρίδας που υποφέρει.

Ο Ποιητής

Ο Σιαμαντό εκφράζεται έντονα με την φαντασία του, τη διαθέτει στον υπερθετικό βαθμό και είναι ο μοχλός της δημιουργίας του. Ο δυνατός ποιητικός του λόγος και οι ζωντανές χρωματικές περιγραφές, αποδίδουν με τον καλύτερο τρόπο σαν κινηματογραφική ταινία το αρμενικό πνεύμα και τα δεινά του αρμενικού λαού, αγγίζοντας τις πιο ευαίσθητες χορδές του αναγνώστη. Με τη φαντασία του στις συλλογές του «Τα Ματωμένα Νέα από το Φίλο μου» και «Οι Πυρσοί της Αγωνιάς και της Ελπίδας», ο ποιητής ξεσηκώνει τους νεκρούς από τον Άδη για να αγωνιστούν, να κραυγάσουν, να διεκδικήσουν και να απαιτήσουν δικαίωση. Έτσι κατορθώνει να αποδώσει λεπτομερέστατα τις ανατριχιαστικές εικόνες των γεγονότων από τις σφαγές που διαπράχθηκαν εκ μέρους των Τούρκων το 1896.

Το συναίσθημα είναι η δεύτερη πτυχή που διαθέτει ο Σιαμαντό, με την οποία διεισδύει στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής και δίνοντάς του το λόγο, αφυπνίζει τις συνειδήσεις από τα συρρικνωμένα από το φόβο αισθήματα, τα οποία αντρώνονται και μετατρέπονται σε υπερφυσικές δυνάμεις.

Ο Σιαμαντό είναι ο ποιητής που επαινεί τον αγωνιζόμενο στρατιώτη, είναι ο προφήτης της νίκης και οραματιστής της ελευθερίας, είναι αυτός που ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία, είναι ο λογοτέχνης των νεκρών που ανασταίνονται μέσα από το αιματοβαμμένο πεδίο της μάχης και ζητούν εκδίκηση. Ξάφνου αυτός ο έξαλλος ποιητής οραματίζεται την ευημερία της πατρίδας του και γίνεται πράος, λυρικός και δροσερός, εραστής της φύσης απόλυτα εναρμονισμένος μ’ αυτήν.

Η ελπίδα τον κυριεύει και η ψυχή του ξεχειλίζει από συναίσθημα και συγκίνηση. Ο Σιαμαντό είναι ταυτόχρονα ο εκφραστής του ισχυρού και του αδύναμου, υπερισχύει πότε το ένα και πότε το άλλο ανάλογα με τη συναισθηματική του κατάσταση.
Είναι αχαλιναγώγητα συμβολικός και ο πρώτος εκπρόσωπος του συμβολισμού στην αρμενική λογοτεχνία. Σύγχρονος και οπαδός του ρεύματος των Μποντλέρ, Αρτούρ Ρεμπώ και Πωλ Φορί της Γαλλικής Σχολής, όπου πέρασε τα νεανικά του χρόνια. Εκεί πρέπει να αναζητήσουμε τη φιλοσοφία του για να ερμηνεύσουμε την ποίηση και το λογοτεχνικό έργο του Σιαμαντό.

Η Λογοτεχνική Έκφραση του Ποιητή

Οι ιδιαίτερες λέξεις και τα επίθετα, αλλά κυρίως τα επιρρήματα που χρησιμοποιεί ο ποιητής, σε συνδυασμό με κάποιες χαρακτηριστικές προτεραιότητες στην τεχνική που θέτουν οι οπαδοί της σχολής των συμβολισμών κάνουν τη λογοτεχνική έκφραση του Σιαμαντό ιδιάζουσα. Συστηματικά παραβαίνει τους κανόνες της ομοιοκαταληξίας, είναι φανατικός εραστής του ελεύθερου στίχου. Παρόλα αυτά η ποίηση του είναι ισορροπημένη έχει βάθος και συναίσθημα έχει ορμή και δύναμη, έχει πατριωτισμό και αγωνιστικότητα χωρίς να υποβάλλεται σε λογοτεχνικούς κανόνες. Ο πηγαίος και χειμαρρώδης λόγος του είναι απόλυτα εξαρτημένος από τα προσωπικά του βιώματα, τη διάθεση, την καλαισθησία και τα συναισθήματά του.

(1) Σιμόν Ζαβαριάν (1866-1913): Ιδρυτικό μέλος του κόμματος της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας.

(2) Οβαννές Τουμανιάν (1859-1923): Σημαντικός αρμένιος ποιητής.

(3) Αλεξάντερ Σιρβανζεντέ (1858-1935): Από τους μεγαλύτερους αρμένιους μυθιστοριογράφους.

Βιβλιογραφία:

- Χ.Μ. Τζανασιάν: “Αρμενική Λογοτεχνία Νέα Περίοδος (1701-1920) Σύντομη ιστορία”. (Αγ. Λάζαρος - Βενετία 1973).

- Αγκόπ Τζελαλιάν: “Αρμενική Ανθολογία” (Εκδόσεις Χαμασκαΐν - Αθήνα 1988).

Αζνίβ Γεραμιάν

Follow Us   ArmenianGenocide100.gr on Facebook Facebook   ArmenianGenocide100.gr on YouTube Youtube